Od 15 lutego br. zaczną obowiązywać kolejne przepisy, wprowadzone nowelizacją kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz innych ustaw – potocznie zwane ustawą Kamilka. Ich głównym celem jest zwiększenie ochrony dzieci pokrzywdzonych przemocą. Obowiązkiem państwa jest posiadanie skutecznych i sprawnie działających instrumentów prawnych umożliwiających zarówno zapobieganie jak i natychmiastowe zwalczanie przemocy, której ofiarami są bezbronne dzieci. Nie tylko organy, a każdy z nas musi umieć odpowiednio reagować na krzywdę małoletnich. W takich przypadkach nie ma miejsca na strach, tu wymagane są konkretne, zdecydowane działania – zaznacza adwokat Kamila Korab, która prowadzi Kancelarię Adwokacką na terenie Rzeszowa.
Dramaty dzieci często odbywają się w ich własnych domach – w miejscach, które powinny kojarzyć się z ciepłem, bezpieczeństwem, spokojem…
Tak, to niestety przykra prawda. Jak wynika z najnowszego raportu sporządzonego przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę w ramach badania „Diagnoza przemocy wobec dzieci w Polsce 2023” jedno na troje dzieci doświadczyło kiedykolwiek przemocy fizycznej lub psychicznej ze strony bliskich dorosłych – głównie rodziców. Matki statystycznie częściej stosują przemoc psychiczną, natomiast ojcowie fizyczną. Dramaty dzieci często odbywają się po cichu, w czterech ścianach. Dziecko musi mierzyć się z nimi samodzielnie. Przykładów nie musimy daleko szukać. Każdy z nas z pewnością pamięta historię Kamilka z Częstochowy, który zmarł na skutek obrażeń spowodowanych przez ojczyma. Śmierć ośmiolatka wstrząsnęła opinią publiczną, a wielu z nas zadawało sobie wtedy pytania czy nieszczęściu nie dało się zapobiec? Przecież dziennikarze szybko ustalili, że rodzina chłopca była pod obserwacją MOPS, wdrożono wobec niej procedurę Niebieskiej Karty, o zaniedbaniach wobec dzieci w tej rodzinie wiedział także sąd rodzinny…Ten dramat nie powinien się nigdy wydarzyć. Wkrótce po śmierci chłopca do Sejmu złożono projekt ustawy o ochronie małoletnich, na cześć zmarłego chłopca zwany właśnie ustawą Kamilka.
W jaki sposób ustawa zwiększa ochronę dzieci pokrzywdzonych przemocą?
Ustawa podkreśla znaczenie działań prewencyjnych, które mają zapobiegać szeroko rozumianej przemocy wobec dzieci, ale także odpowiednich działań interwencyjnych. Przede wszystkim chodzi o wdrożenie tzw. Standardów Ochrony Małoletnich przed przemocą. W praktyce oznacza to, że placówki zarówno publiczne jak i prywatne, które świadczą różne usługi na rzecz dzieci od dnia 15 lutego br. pod rygorem grzywny zobowiązane do stworzenia swoich wewnętrznych regulacji zwanych Polityką Ochrony Dzieci. Mają na to maksymalnie pół roku. Chodzi tutaj o instytucje typu np.: żłobki, przedszkola, szkoły, placówki medyczne, hotele, kluby sportowe, domy kultury, organizacje pozarządowe. Wszystkie one mają stworzyć ogólnodostępne procedury zarówno dla pracowników placówek, rodziców, ale i dzieci, które będą jednoznacznie regulować m.in. w jaki sposób w danej placówce rozpoznaje się symptomy krzywdzenia dzieci – zarówno przez personel danej placówki, rówieśników jak i przez osoby bliskie dziecku. Należy także uregulować sposób postępowania przy wykryciu takich sytuacji, osoby odpowiedzialne za składanie do organów ścigania zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstw na szkodę małoletnich oraz informowania o takim fakcie sądów opiekuńczych. Polityka ma także regulować jakie zachowania personelu wobec nieletnich w danej placówce są niedozwolone. To tzw. kodeks bezpiecznych relacji personel – dziecko. Należy stworzyć również kodeks bezpiecznych relacji dziecko – dziecko. Nie można bowiem zapominać, że przemoc rówieśnicza zbiera coraz większe żniwo i to ona jest częstą przyczyną samobójstw wśród dzieci i młodzieży. Polityka powinna także regulować zasady korzystania z urządzeń z dostępem do Internetu, procedury ochrony dzieci przed szkodliwymi treściami dostępnymi w Internecie, reguły ustalania wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia, a także zasady i sposób udostępnienia małoletnim i ich opiekunom polityki do zaznajomienia i stosowania. Bardzo ważne jest także to, że ustawa wprowadza obowiązek weryfikacji przez pracodawców pracowników, ale i wolontariuszy, którzy będą pracować z dziećmi pod względem ich karalności za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Osoby, które chcą pracować z dziećmi będą zobligowane legitymować się zaświadczeniem o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego (odpowiednio Zagranicznych Rejestrów Karnych) jak i Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym.
Sprawy dotyczące małoletnich należą chyba do jednych z najtrudniejszych?
Tak, to prawda. To bardzo wymagające sprawy. Nie mamy tu do czynienia z fakturami, dokumentami, a każdorazowo chodzi o bezbronne dzieci, którym trzeba szybko i skutecznie pomóc. Ich krzywda bardzo boli. Sprawy dzieci są sprawami, które wymagają odpowiedniego przygotowania, dużej empatii. Przede wszystkim wielkiego wyczucia. Dotyczy to także organów prowadzących postępowania dotyczące małoletnich. Warto wspomnieć, że ustawa Kamilka nakłada również obowiązek cyklicznych szkoleń i doskonalenia zawodowego przez sędziów orzekających w sprawach małoletnich oraz pracowników instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie Standardów Ochrony Dzieci. To bardzo ważne w takich sprawach organ prowadzący postępowanie powinien posiadać także wiedzę z zakresu psychologii, szkolenia są konieczne. Co ważne zmieni się także sytuacja procesowa dziecka przed sądem, wprowadzona została bowiem instytucja wysłuchania dziecka. To bardzo ważna zmiana – głos dzieci będzie mógł mieć znaczenie, a sądy będą miały obowiązek uwzględnić zdanie i rozsądne życzenia dziecka. Warto również wspomnieć, że gdy żaden z rodziców nie będzie mógł reprezentować dziecka w postępowaniu przed sądem, osoby takie jak np. adwokat lub radca prawny wykazujący szczególną znajomość spraw związanych z dziećmi będzie ustanowiony jego reprezentantem. Ustawa wprowadza także przepisy, które mają na celu przeciwdziałanie przemocy domowej i przestępczości na tle seksualnym. Postępowania związane z przestępczością na tle seksualnym są szczególnie trudnymi – zarówno dla profesjonalnych pełnomocników, ale nade wszystko dla dzieci.
Czy w ocenie Pani Mecenas wprowadzenie wszystkich tych zmian przyniesie wymierne rezultaty?
Czas pokaże. W mojej ocenie obowiązkiem państwa jest posiadanie skutecznych i sprawnie działających instrumentów prawnych umożliwiających zarówno zapobieganie jak i natychmiastowe zwalczanie przemocy, której ofiarami są bezbronne dzieci. Nie tylko organy, a każdy z nas musi umieć odpowiednio reagować na krzywdę małoletnich. W takich przypadkach nie ma miejsca na strach, tu wymagane są konkretne, zdecydowane działania. Standardy Ochrony Małoletnich mają je zapewnić. Stworzenie Polityk Ochrony Dzieci to sporządzenie konkretnych procedur – czarno na białym. Akcja i konkretna reakcja. Wiadomo krok po kroku co robić. Czas w przypadku krzywdzenia dzieci ma niebagatelne znaczenie. W mojej ocenie do stworzenia konkretnych procedur w placówkach pracujących z małoletnimi należy podejść bardzo skrupulatnie. Nie należy tego traktować jako zło konieczne. Zdaję sobie sprawę, że na co dzień osoby zarządzające konkretnymi instytucjami mają sporo obowiązków i wdrożenie takich procedur będzie postrzegać w ten właśnie sposób. Myślę jednak, że nie należy tego lekceważyć, odkładać na później. Osoby, które pracują z dziećmi muszą mieć na uwadze to, że sercem ich działalności są właśnie dzieci, a ich dobro jest nadrzędną wartością, dlatego też wymogi nałożone przez ustawę Kamilka powinny stać się czymś oczywistym, naturalnym. Warunkiem koniecznym skutecznego przeciwdziałania każdemu rodzajowi przemocy w stosunku do dzieci jest przyjęcie odpowiednich regulacji prawnych, a także efektywna polityka karna i społeczna, które będą stanowić podstawę działania zarówno tych, na których ciąży prawny obowiązek, jak i tych, którzy realizując społeczny obowiązek, pragną nieść pomoc i wsparcie osobom krzywdzonym.
