W niedzielę 11 lipca 1943 roku oddziały UPA dokonały skoordynowanego ataku na 99 polskich miejscowości, głównie w powiatach kowelskim, horochowskim i włodzimierskim. Tego roku obchodzimy 78. rocznicę tego tragicznego wydarzenia, a w jej obchody włącza się również Instytut Pamięci Narodowej w Rzeszowie.
Zbrodnie stanowiły apogeum mordów prowadzonych od lutego 1943 roku do wiosny 1945 roku. Według historyków zbrodnia wołyńska pochłonęła ok. 130 tys. ofiar. Jednego dnia mogło zginąć ok. 8 tys. Polaków – głównie kobiet, starców oraz dzieci. W wyniku polskich akcji odwetowych zginęło także ok. 10 tys. Ukraińców.
Polacy byli mordowani nie tylko za pomocą kul, ale również siekier, wideł, noży i innych narzędzi. Mordy były dokonywane również w kościołach podczas mszy świętych.
Zbrodnię, kwalifikowaną przez pion śledczy IPN jako ludobójstwo, przeprowadzili nacjonaliści ukraińscy z OUN-B i UPA na ludności polskiej Wołynia, Galicji Wschodniej, a także części Lubelszczyzny i Polesia.
W okresie służby w SB UPA osobiście zabiłem 15 osób. Pamiętam, w lipcu 1943 nasz oddział przybył do byłej posiadłości hrabiego Koszewskiego, gdzie mieszkało około 100 Polaków, których zlikwidowaliśmy bezlitośnie przy użyciu broni palnej i białej. Zlikwidowaliśmy całe rodziny, nie oszczędzając starców, kobiet i dzieci. Dzieci płakały, kobiety – matki prosiły aby pozostawić ich dzieci przy życiu. Ale nie zwracaliśmy na te prośby uwagi i zabijali je używając do tego broni i noży. Osobiście zastrzeliłem z karabinu w tej rozprawie 8 ludzi…
– zeznawał działacz SB OUN Arsenij Bożewski.
Działania, których celem jest wyjaśnianie okoliczności zbrodni przez historyków i prokuratorów, godne upamiętnienie ofiar oraz edukacja na temat zbrodni podejmuje Instytut Pamięci Narodowej.
W ogólnopolskie obchody 78. rocznicy Zbrodni Wołyńskiej włączył się również oddział IPN w Rzeszowie. Oto wydarzenia, które miały (lub będą miały) miejsce na Podkarpaciu, w ramach uczczenia pamięci o Zbrodni Wołyńskiej:
- 8 lipca 2021, Przemyśl – wykład Artura Brożyniaka (OBBH IPN w Rzeszowie) „Ludobójstwo Polaków dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na terenie obecnego Podkarpacia” w ramach uroczystości 78. rocznicy ludobójstwa ukraińskich nacjonalistów z OUN-UPA na Polakach (sala budynku głównego Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, Plac płk. Berka Joselewicza 1)
- 10-11 lipca 2021, Kędzierzyn-Koźle – udział Artura Brożyniaka w obchodach XVIII Wojewódzkich Dni Kultury Kresowej w Kędzierzynie-Koźlu oraz Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Ludobójstwa Dokonanego przez Ukraińskich Nacjonalistów na Obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej; ramach uroczystości odbędzie się konferencja historyczna w Miejskim Ośrodku Kultury w Koźlu (ul. Skarbowa 10), podczas której Artur Brożyniak wygłosi referat „Krwawa Niedziela w Baligrodzie i inne zbrodnie nacjonalistów w Bieszczadach w 1944 roku. Zarys problematyki”
- 11 lipca 2021, Akcja „Zapal znicz” – akcja Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Rzeszowie, obejmująca szereg powiatów woj. podkarpackiego, gdzie we współpracy z Jednostką Strzelecką 2033 im. gen. Józefa Kustronia w Lubaczowie, Towarzystwem Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich Oddział w Lubaczowie, Hufcem ZHP w Lubaczowie im. ks. hm. Wiktora Hassa Paneckiego, Jednostką Strzelecką Nr 2222 w Brzozowie oraz młodzieżą odwiedzamy groby ofiar OUN-UPA, porządkujemy je, palimy znicze, przypominamy o tych tragicznych zdarzeniach
- 12 lipca 2021, Dydnia – wspólnie z Gminnym Ośrodkiem Kultury Bibliotek Promocji i Wypoczynku w Dydni pracownicy OBUWiM IPN w Rzeszowie spotkają się z młodzieżą z półkolonii i razem udadzą się na groby ofiar nacjonalistów ukraińskich
- OBUWiM IPN w Rzeszowie przygotowuje tablicę upamiętniającą ofiary napadu UPA na Wołkowyję 14/15 lipca 1946 r., która zostanie odsłonięta najprawdopodobniej 12 września 2021
