Sesja egzaminacyjna jest prawdziwą zmorą wszystkich studentów. W końcu od jej wyników zależy to, czy zaliczymy semestr i będziemy kontynuować studia. Sesja na koniec semestru zimowego odbywa się zwykle na przełomie lutego i marca. Cóż, można powiedzieć, że ten najbardziej stresujący okres dla studentów właśnie się zaczął. Do tego przed sesją wielu studentów bardzo się stresuje. Stresują się także uczniowie – nastolatkowie w szkole przed ważnym testem, kartkówką czy sprawdzianem. Co zrobić, by trochę wyluzować? W końcu co warto wiedzieć o samym stresie? Jak sobie z nim radzić?
Stres zadaniowy, który pojawia się w obliczu wyzwania, to fizjologiczna reakcja organizmu, której towarzyszy wystrzał adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu do krwi. Ten rodzaj stresu zazwyczaj pomaga zrealizować czekające nas zadanie, chyba, że jego poziom jest bardzo wysoki – wtedy może nas sparaliżować.
Oddychanie przeponowe na stres
Weź głęboki wdech powietrza przez nos, tak aby wygięła się do przodu nie tylko cała klatka piersiowa, ale także cały brzuch. Wdech wykonujemy licząc powoli w myślach do dwóch, czyli przez dwie sekundy. Następnie zatrzymujemy nabrane powietrze na 3 sekundy w płucach, po czym układając wargi jak do gwizdania wypuszczamy je cienką strużką przez około 8 sekund. Ćwiczenia takie należy wykonywać rano i wieczorem, a zwłaszcza po każdym silniejszym stresie. Naukowcy udowodnili, że takie ćwiczenia zapobiegają wielu negatywnym skutkom stresu.
Efekt stresu jest bardzo różnorodny i wpływa na cały nasz organizm. Może bowiem wpływać na naszą płodność, na naszą odporność, predysponować do wielu chorób, generować nieprawidłowe zachowania: powodować, że więcej jemy, więcej śpimy lub przeciwnie: przestajemy jeść i spać.
– Angażowanie się w ryzykowne, niekorzystne dla naszego zdrowia sytuacje, szczególnie jeśli trwa to zbyt długo, skutkuje obniżonym nastrojem. To może prowadzić do nerwicy, depresji i innych zaburzeń psychicznych, ale także zaburza funkcjonowanie układu krążenia, układu metabolicznego, osi wątrobowo-jelitowej, osi mózgowo-jelitowej. Poza tym wpływa na koncentrację i zdolność przyswajania pewnych sytuacji, co może mieć bardzo wyraźne implikacje społeczne – wymienia dr hab. n med. Wojciech Marlicz z Katedry i Kliniki Gastroenterologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.
Stresu nie da się uniknąć. Istnieje nurt w psychologii, który zaleca – w celu uniknięcia szkodliwych skutków stresu – zastanowienie się nad tym, co wywołuje stres i nadanie temu odpowiedniego znaczenia. Innymi słowy – kładzie się nacisk na interpretację danej sytuacji życiowej.
W reakcji na stres można doświadczyć różnych objawów, np.:
- problemów z koncentracją,
- trudności w podejmowaniu decyzji,
- rozdrażnienia,
- złego humoru,
- zamartwiania się,
- niepokoju i lęków,
- poczucia samotności i izolacji,
- obniżenia efektywności pracy.
– Warto zaobserwować, jak odczuwamy stres. Ja na przykład zaciskam ręce i zęby. Gdy to się dzieje, wiem, że mam z czymś problem. Ponieważ potrafię to rozpoznać, to mogę coś na to zaradzić – mówiła psycholog.
U wielu osób stres wywołuje niezdolność do relaksu – mówienie wtedy: wyluzuj, odpocznij nic nie da.
Jak radzić sobie z emocjami
Ciało prawdę powie. Reakcja na stres jest fizjologiczna, tj. odczuwalna przez poszczególne układu narządowe (pocenie się, szybszy oddech, spowolnienie reakcji, przyspieszony puls, wypieki albo zblednięcie skóry, ból brzucha, biegunka itd.). Te somatyczne reakcje warto zauważać.
Specjaliści zalecają, by nie tłumić emocji, lecz nauczyć się wyrażać je w zdrowy sposób, zmienić to, co nie działa.
Gdy czujesz lęk – nie unikaj go, stawiaj czoła sytuacji,
Gdy czujesz złość – ukierunkuj ją w zdrowy sposób, nie wewnątrz, a na zewnątrz (ale nie na innych ludzi – np. krzycząc na nich);
Gdy czujesz smutek- pozwól mu dojść do głosu, pamiętaj, że w końcu minie;
Gdy czujesz przyjemność – pozwól sobie na nią, to nauczy cię umiejętności odmawiania sobie przyjemności. Jeśli się tego nie nauczysz, w stresie możesz podejmować niezdrowe decyzje, np. wstawać w nocy, by jeść, czy wydawać pieniądze – by poczuć się lepiej itd.
Pod względem kondycji psychicznej, polska młodzież szkolna wypada bardzo słabo na tle rówieśników z innych krajów Europy – taki niepokojący wniosek wypływa z danych, opublikowanych przez Fundację Instytutu Matki i Dziecka, w ramach projektu „Improve the youth”, którego celem jest m.in. wsparcie nauczycieli oraz rodziców w świadomym kształtowaniu i wzmacnianiu zdrowia psychicznego u nastolatków.
„Badania naukowe dowodzą, że wysoki odsetek polskiej młodzieży deklaruje brak zadowolenia z życia. Jest to jeden z najwyższych wskaźników w Europie. Wynik ten jest sygnałem o permanentnym życiu w stresie” – alarmują autorzy opublikowanego w ramach projektu poradnika „Stres – jak o nim rozmawiać i jak go zniwelować?”.
Konkretnie, ze wspomnianych badań wynika, że niemal 20 proc. polskich nastolatków deklaruje brak zadowolenia z życia. To bardzo dużo. Dla porównania, np. w Holandii odsetek ten wynosi tylko około 8 proc., a w Danii około 11 proc. Minimalnie gorzej od polskiej młodzieży wypadają w Europie tylko nastoletni Czesi, którzy prowadzą w tym ponurym „rankingu”.
ZACHOWANIA MOGĄCE WSKAZYWAĆ NA STRES:
- Wycofanie się z kontaktów z otoczeniem, izolowanie się od innych
- Problemy ze snem (spanie za długo lub za krótko)
- Zachowania nerwowe, takie jak np. obgryzanie paznokci
- Kompulsywne jedzenie (spożywaniu dużych ilości pokarmu w niekontrolowany sposób)
- Krytyczny stosunek do innych, konfliktowość
- Wybuchowe reakcje, skłonność do impulsywnych działań i decyzji
- Spożycie alkoholu lub narkotyków
MOŻLIWE FIZYCZNE SYMPTOMY STRESU:
- Zawroty głowy, nudności
- Napięcie mięśni, drżenie
- Spocone dłonie
- Zmęczenie, wyczerpanie
- Zwiększenie lub zmniejszenie masy ciała
- Rozstrój żołądka, niestrawność, biegunka lub zaparcia
- Ból w klatce piersiowej, szybkie bicie serca
- Częste przeziębienia
- Zwiększona częstotliwość oddawania moczu
- Wypadanie włosów
MOŻLIWE PSYCHICZNE I EMOCJONALNE OBJAWY STRESU:
- Trudności w podejmowaniu decyzji
- Obniżony nastrój, brak humoru, wahania nastroju
- Problemy z koncentracją
- Utrata wiary w siebie
- Drażliwość lub częste popadanie w gniew
- Męczące i nieuzasadnione obawy, niepokój i lęk, ataki paniki
- Niezdolność do wypoczynku
- Uczucie przytłoczenia lub bezsilności
- Poczucie samotności i izolacji
- Depresja lub ogólne niezadowolenie
Jak wspierać młodzież w radzeniu sobie ze stresem
Kluczowym i zarazem bardzo trudnym w realizacji elementem interwencji jest rozmowa z nastolatkiem – na temat jego stresu, wywołujących go problemów, a także możliwych rozwiązań.
„Część nastolatków może pozytywnie zareagować na okazaną troskę, jednak to nie jest reguła. Rozmowa zwykle okazuje się szczególnie trudna, gdy stres związany jest z niską samooceną i brakiem zaufania do otoczenia, wiążąc się też z okresem buntu i poczuciem, że nikt mnie nie rozumie, nie warto nawet próbować, itp.” – zaznaczają autorzy poradnika.
Co to jest stres?
Stres jest reakcją naszego organizmu na różne trudności i wyzwania pojawiające się w życiu codziennym. Wiąże się z nim stan wzmożonego napięcia nerwowego, a także wiele różnego rodzaju reakcji fizjologicznych (efekt działania tzw. hormonów stresu). Jeśli stres jest silny i przewlekły, to w efekcie może doprowadzić do wyczerpania psychicznego, emocjonalnego i fizycznego, co niestety zwiększa ryzyko wystąpienia wielu problemów zdrowotnych.
