W gminie Orły, w powiecie przemyskim, od 27 lutego 2024 roku archeolodzy prowadzą prace wykopaliskowe. W trakcie badań w miejscowości Hnatkowice natrafiono na pozostałości intensywnego osadnictwa datowanego na około 5,5 tysiąca lat temu.
Na obszarze o powierzchni niespełna 1 ara zidentyfikowano bogatą warstwę akumulacyjną, w której odnaleziono ponad 4 tysiące fragmentów naczyń, kilkaset wyrobów krzemiennych, przedmiotów związanych z tkactwem, a nawet fragment glinianej łyżki.
Wśród odkrytych zabytków znajduje się szczególnie liczna grupa ozdobnych fragmentów naczyń, które zgodnie z badaniami rzeszowskiego naukowca mogą stanowić istotne źródło informacji dotyczących chronologii i aspektów społeczno-kulturowych. Ponadto, cenne znaleziska obejmują artefakty związane z kulturą Cucuteni-Trypole, reprezentującą jedną z najbardziej rozwiniętych eneolitycznych cywilizacji europejskich w tamtym okresie. Ta kultura zajmowała obszary dzisiejszej Ukrainy, Mołdawii i Rumunii.
Bardzo dobre wyniki tegorocznych badań wykopaliskowych w Hnatkowicach to kolejny efekt naszych systematycznych działań realizowanych od wielu lat w tej części województwa podkarpackiego. Dzięki m.in. dwóm projektom badawczych, MKiDN, a następnie NCN udało nam się stworzyć rozbudowaną (a obecnie stale aktualizowaną) bazę danych osadnictwa eneolitycznej kultury pucharów lejkowatych we wschodniej części Wysoczyzny Kańczuckiej (Podgórza Rzeszowskiego). Badania w Hnatkowicach były zatem starannie przemyślane, poprzedzone wkopem sondażowym, prospekcję geofizyczną i analizą map satelitarnych. Wyniki naszych prac pokazują, jak ważne jest dobre rozpoznanie terenu i właściwe planowanie badań.
dr Dariusz Król, kierownik zespołu badawczego
Materiały zabytkowe, które pozyskaliśmy w Hnatkowicach są nader ciekawe i stanowią dużą wartość dla dyskusji na temat kształtowania się osadnictwa „podkarpackich” populacji eneolitycznych w poł. IV tys. przed Chr. To osadnictwo, zwłaszcza w rejonie Rady i Łęgu Rokietnickiego, czyli zachodnich dopływów Sanu, prezentuje się intrygująco. Jeszcze kilkanaście lat temu trudno było sobie wyobrazić, że na terenie obecnego województwa podkarpackiego natrafimy na strefy tak silnie skolonizowane przez populacje „pucharowe”.
dr Dariusz Król, kierownik zespołu badawczego
Badania w Hnatkowicach prowadzone są bardzo precyzyjnie. Badaczy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego interesują nie tylko czytelne makroskopowo ślady osadnictwa prehistorycznego, ale również informacje z zakresu tzw. mikroarcheologii. Podczas badań pobrano kilkaset prób do różnego rodzaju specjalistycznych analiz laboratoryjnych.
Badania prowadzone w Hnatkowicach będą trwały jeszcze przez kilka dni. W opracowaniach uczestniczą nie tylko kierownik zespołu badawczego, lecz także dr Michał Głowacz i mgr Marcin Szpila. Prace wykopaliskowe od samego początku budzą ogromne zainteresowanie wśród studentów rzeszowskiej archeologii, którzy aktywnie angażują się, udzielając swojej pomocy w chwilach wolnych od zajęć uniwersyteckich i zdobywając cenne doświadczenie terenowe.
Wykopaliska w Hnatkowicach stanowią inaugurację tegorocznych działań terenowych planowanych przez naukowców z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego na obszarze gminy Orły i Radymno. W sierpniu zespół dr. Dariusza Króla planuje powrót do badań wielokulturowego stanowiska w Orłach, gdzie w ubiegłym roku odkryto m.in. grób z kultury ceramiki sznurowej datowany na III tysiąclecie przed naszą erą. Natomiast we wrześniu ich uwaga skupi się na jednej z największych osad kultury pucharów lejkowatych na Podkarpaciu, w Skołoszowie.
właściwa archeologia nie istnieje bez kooperacji z naukami przyrodniczymi. Pobraliśmy liczne próby materii organicznej po to, aby uzyskać jak najwięcej informacji na temat kontekstów przyrodniczych i gospodarczych, w jakich funkcjonowała prehistoryczna społeczność „hnatkowicka”. Osadnicza warstwa akumulacyjna oprócz tego, że zawiera ogromną ilość przedmiotów wykonanych ludzką ręką, może być nasycona licznymi ekofatkami, szczątkami roślinnymi i zwierzęcymi zdeponowanymi w trakcie codziennej. Takie źródła są nieocenione.
dr Dariusz Król, kierownik zespołu badawczego
