Profilaktyka zdrowia psychicznego jest niezwykle istotna, ponieważ nasze zdrowie psychiczne wpływa na wszystkie sfery naszego życia. W społeczeństwie, w którym panuje powszechny stres, nie możemy ignorować znaczenia dbania o nasze emocje i dobre samopoczucie. Dr n. med. Agnieszka Mazurkiewicz – psycholożka oraz psychoterapeutka już 15 czerwca, 2023 roku w Małej Auli w budynku A1 Uniwersytetu Rzeszowskiego opowie o naszym zdrowiu psychicznym, jak o nie dbać, co zrobić, by czuć się lepiej, w końcu jak oswoić stres, opanować go w trudnych sytuacjach oraz momentach dla nas. Wykład zaczyna się o godzinie 11:00, potrwa dwie godziny w budynku przy al. Tadeusza Rejtana 16 c.
Najczęściej trapią mieszkańców Unii Europejskiej zaburzenia lękowe i zaburzenia depresyjne, a także uzależnienia. Problemy natury psychicznej mają jednak nie tylko dorośli. W wielu europejskich krajach, w tym również w Polsce, poważny problem stanowi agresja w szkole.
Jakie problemy psychiczne mają Europejczycy
Wbrew pozorom, to wcale nie depresja jest najpowszechniej występującym problemem zdrowia psychicznego na naszym kontynencie. Z raportu wynika, że najczęściej wśród mieszkańców UE występują zaburzenia lękowe – w 2016 r. zmagało się z nimi około 25 mln osób (5,4 proc. populacji UE). Zaburzeniami depresyjnymi dotkniętych było w 2016 r. około 21 mln osób (4,5 proc. populacji). Warto jednak w tym miejscu dodać, że w praktyce zaburzenia lękowe dość często współwystępują z zaburzeniami depresyjnymi. Na trzecim miejscu w tym ponurym rankingu uplasowały się uzależnienia od alkoholu lub narkotyków, na które w analizowanym okresie cierpiało 11 mln osób, czyli 2,4 proc. populacji.
Ponadto okazało się, że wcale nierzadkie w populacji europejskiej są również schizofrenia (1,3 mln przypadków) czy choroba afektywna dwubiegunowa (5 mln).
Jak na tle innych krajów UE wypada Polska? Okazuje się, że nadspodziewanie dobrze. Nasz kraj pod względem występowania zaburzeń psychicznych w omawianym raporcie znalazł się dopiero na 26. miejscu (trzecim od końca). W Polsce odsetek osób z zaburzeniami psychicznymi (mental health problems) wyniósł w 2016 r. niespełna 14,9 proc. populacji, podczas gdy np. w Finlandii czy Holandii przekroczył poziom 18,5 proc.
Masz kryzys? Sprawdź gdzie możesz uzyskać pomoc
Warto wiedzieć, że poza służbą zdrowia, fachową i do tego bezpłatną pomoc psychologiczną można uzyskać również w wielu innych miejscach (instytucjach), takich jak:
Centrum wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego – 800 70 2222
Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111
Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka – 800 12 12 12
Telefon Zaufania dla Osób Dorosłych w Kryzysie Emocjonalnym – 116 123
Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci – 800 100 100
Policyjny Telefon Zaufania – 800 12 02 26
Infolinia pomocowa dla dzieci, młodzieży i ich opiekunów: 800 080 222
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”: 800 12 00 02
Poradnie pedagogiczno-psychologiczne w szkołach
Powiatowe centra pomocy rodzinie
Lokalne ośrodki (centra) interwencji kryzysowej
Pomocowe strony internetowe: pokonackryzys.pl, liniawsparcia.pl, pogotowieduchowe.pl.
W przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia Twojego bądź drugiej osoby zadzwoń na numer alarmowy – 112.
Przeciągający się stres rujnuje zdrowie. Są sposoby, by mu zaradzić. Może warto traktować trudności jak zadania do rozwiązania? „Wybiegać” negatywne emocje? Porozmawiać z kimś życzliwym o tym, co nas gnębi?
Co, jeśli chodzi o stres?
Są różne rodzaje stresu i nie każdy z nich destrukcyjnie wpływa na zdrowie. Dr Ewa Jarczewska-Gerc z Uniwersytetu SWPS trzy główne rodzaje stresu, biorąc pod uwagę czas jego trwania i jego konsekwencje.
Stres zadaniowy, który pojawia się w obliczu wyzwania, to fizjologiczna reakcja organizmu, której towarzyszy wystrzał adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu do krwi. Ten rodzaj stresu zazwyczaj pomaga zrealizować czekające nas zadanie, chyba, że jego poziom jest bardzo wysoki – wtedy może nas sparaliżować.
Stres chroniczny polega na tym, że po wykonaniu zadania, kiedy poziom stresu powinien się obniżyć, wciąż go doświadczamy. Jest zdecydowanie niekorzystny dla człowieka, działa destruktywnie, zarówno jeśli chodzi o funkcjonowanie psychiczne, jak i zdrowie fizyczne. Taki stres może trwać bardzo długo – od kilku dni poprzez kilka tygodni; niektórzy latami żyją w silnym stresie. Tego rodzaju stresu doświadczają np. osoby, które po wyjściu z pracy nie mogą przestać o niej myśleć. Takie osoby mają problem z zaśnięciem, budzą się w nocy, napięcie stale im towarzyszy.
Stres traumatyczny pojawia się wskutek sytuacji zagrażających życiu lub zdrowiu. Ten rodzaj stresu odczuwa praktycznie każdy, kto uczestniczy w zdarzeniu, np. podczas katastrof; może być także doświadczany, gdy umiera nam bliska osoba, lub gdy poważnie chorujemy my lub ktoś z naszej rodziny. Jego konsekwencje mogą trwać bardzo długo, nawet gdy stres w końcu opada, może pojawiać się tzw. zaburzenie po stresie traumatycznym – PTSD.
Sposoby na stres
Większość z nas zdaje sobie sprawę, że długotrwały stres jest destruktywny, na ogół jednak nie wiemy, jak sobie efektywnie z nim radzić.
– Jest cała gama działań, które możemy podejmować w tym celu. Ja zachęcam przede wszystkim do bieżącego rozwiązywania problemów oraz aktywności fizycznej – radzi dr Jarczewska-Gerc.
– Gdy jesteśmy zestresowani, nie chce się nam ruszać. Ale jeśli się przełamiemy i zaczniemy regularnie uprawiać jakiś sport, to okazuje się, że wzrasta i poczucie własnej wartości, i kondycja fizyczna. Poprawia się też poziom funkcjonowania układu odpornościowego, bo regularny, umiarkowanie intensywny wysiłek fizyczny sprzyja procesom fizjologicznym, które go wspomagają – przekonuje ekspertka.
Poznaj siebie
Zwraca uwagę, że ważna jest także świadomość własnego nastroju, choć jej zdaniem większość z nas nie wie, czym w istocie jest nastrój.
– Nastrój to układ napięcia i energii. Dla naszego dobrego, codziennego samopoczucia pozytywny układ to taki, w którym napięcie jest relatywnie niskie, a mamy dużo energii. Mamy więc energię do działania, ale nie odczuwamy napięcia, czyli stresu” – tłumaczy dr Jarczewska-Gerc.
Przekonuje, że sami możemy wpływać na nasz poziom energii i poziom napięcia, np. poprzez odpowiedni tryb życia.
– Jeśli dbamy o to, żeby się wyspać – wieczorem nie siadamy do komputera, nie oglądamy do późna telewizji, to rano będziemy mieć energię. Jeśli pójdziemy wieczorem na spacer, zjemy dobrą, ale nie za ciężką kolację, to jak się wyśpimy i wstaniemy rano, okaże się, że mamy mnóstwo energii, a napięcia nie ma – mówi ekspertka.
Jej zdaniem często sięgamy po metody, które na początku obniżają napięcie, ale jednocześnie powodują, że potem ono staje się jeszcze większe – np. zjadamy tabliczkę czekolady. Na chwilę to pomaga, bo dzięki glukozie jest przypływ energii, ale potem jest silny wzrost napięcia, bo pojawia się poczucie winy. Inną mało skuteczną strategią radzenia sobie ze stresem są zakupy. Wiele kobiet wskazuje, że kupowanie ubrań sprawia im przyjemność, może więc na chwilę obniżyć napięcie, ale z drugiej strony, gdy uświadomią sobie, ile wydały, napięcie wzrośnie.
– Polecam zadaniowe podejście do problemu: zastanowienie się, co mogę zrobić, żeby problem rozwiązać, a nie ciągłe skupienie się na emocjach, ciągłe rozgrzebywanie problemu i pogrążanie się we własnym smutku” – radzi ekspertka.
Jeśli jednak:
cierpisz na bezsenność;
doświadczasz zmiennych nastrojów
trudno Ci sobie przypomnieć, kiedy odczułeś radość;
opanowuje Cię dojmujący smutek, który nie przemija;
cały czas jesteś spięty;
doznałeś traumatycznego przeżycia,
nie czekaj z wizytą u specjalisty – psychiatry lub psychologa.
