Dziś, 1 sierpnia minęło dokładnie 77 lat od wybuchu Powstania Warszawskiego. 1 sierpnia 1944 roku na rozkaz Komendanta Głównego Armii Krajowej gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora” do walki o wolność stanęło 40-50 tysięcy młodych mężczyzn i kobiet. Tego dnia mieszkańcy całej Polski, jak co roku poprzez uroczystości i marsze upamiętniają ich bohaterską walkę.
Powstanie Warszawskie było największą akcją zbrojną podziemia w okupowanej przez Niemców Europie. Planowane było na kilka dni, trwało 63. Jego celem było wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji, pod którą znajdowała się od września 1939 roku.
Historia
Powstanie miało na celu wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem do niej Armii Czerwonej. Armia Krajowa i władze Polskiego Państwa Podziemnego zamierzały ujawnić się i wystąpić wobec Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (utworzonego w Lublinie i zależnego od woli Stalina) w roli gospodarza (jako jedyna legalna władza niepodległej Rzeczypospolitej). Powstanie, planowane na kilka dni, upadło 3 października po 63 dniach walki. W jego wyniku zginęło od 16 tys. do 18 tys. żołnierzy AK i od 150 tys. do 180 tys. cywilów. Po kapitulacji Warszawa została doszczętnie zniszczona przez Niemców.
W dniu wybuchu powstania warszawskiego Okręg Warszawa AK i podporządkowany mu Kedyw (Kierownictwo Dywersji Komendy Głównej AK) liczył ponad 40 tys. żołnierzy, a łącznie z siłami porządkowymi AK – nawet 58 tys. (z tego około 17 tys. znajdowało się w obwodach Praga i Powiat). Do wystąpienia zbrojnego przeciwko niemieckiemu okupantowi przystąpiło jednak od 25 tys. do 37 tys. osób. Ze względu na konspirację nie wszyscy zdołali dotrzeć do punktów zbornych na czas oraz pobrać ze skrytek i magazynów broń. Znane są przypadki przyjścia z pomocą walczącemu już miastu oddziałów AK spoza Warszawy. Na przykład w nocy z 15 na 16 sierpnia 1944 r. oraz 19 sierpnia polscy partyzanci i cichociemni dostali się z Puszczy Kampinoskiej na Żoliborz. Z kolei w nocy z 18 na 19 sierpnia 1944 r. przedarły się oddziały AK z rejonu Lasu Kabackiego i Lasów Chojnowskich przez Wilanów na Sadybę.
Oprócz mężczyzn w powstaniu uczestniczyły także kobiety, które stanowiły 14 proc. żołnierzy. Najmłodszy uczestnik walk, Jerzy Szulc ps. Tygrys, miał 10 lat (udział dzieci i młodzieży w powstaniu upamiętnia odsłonięty w 1983 r. pomnik Małego Powstańca).
Większość powstańców była żołnierzami AK. Do powstania dołączyli również członkowie innych niepodległościowych formacji zbrojnych, m.in. Polskiej Armii Ludowej, Narodowych Sił Zbrojnych oraz nieliczni (ukrywający się po pacyfikacji powstania w getcie warszawskim) przedstawiciele Żydowskiej Organizacji Bojowej. Ci ostatni pod dowództwem por. Icchaka Cukiermana „Antka” utworzyli wraz z akowcami pluton niszczycieli czołgów, który walczył na Żoliborzu.
1 sierpnia 1944 r. do dyspozycji żołnierzy było tylko 2500 pistoletów, 1475 karabinów, 420 pistoletów maszynowych, 94 ręczne karabiny maszynowe, 20 ciężkich karabinów maszynowych oraz inna broń używana przez żołnierzy.
Upamiętnienie Powstania Warszawskiego
Uroczystości związane z rocznicą wybuchu Powstania Warszawskiego w Warszawie rozpoczęły się już w czwartek poprzez wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę Izby Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy. W piątek powstańcy spotkali się z prezydentem RP Andrzejem Dudą.
W niedzielę 1 sierpnia obchody rozpoczęły się o godzinie 9 przy Filtrowej 68 od złożenia kwiatów pod tablicą upamiętniającą podpisanie przez płk. Antoniego Chruściela „Montera” rozkazu rozpoczęcia Powstania Warszawskiego. Na godzinę 10 zaplanowano uroczystość pod pomnikiem „Mokotów Walczący 1944” w parku im. gen. Gustawa Orlicz-Dreszera, gdzie nastąpi podniesienie flagi państwowej na maszt, zapalenie symbolicznego „ognia pamięci” oraz włączenie iluminacji pomnika na 63 dni.
Ponadto w niedzielnym programie obchodów znalazły się m.in.: o godz. 11.30 składanie kwiatów pod obeliskiem Pamięci Żołnierzy AK Powstańców Mokotowa przy Dworkowej i w godz. 11.30-13.30 pod pomnikiem gen. Zbigniewa Ścibor-Rylskiego „Motyla” w parku im. marsz. Edwarda Rydza-Śmigłego.
Rocznica Powstania Warszawskiego w Rzeszowie
Tegoroczne uroczystości rocznicowe odbędą się w formie skromniejszej w porównaniu do lat ubiegłych. Zrezygnowano z przemarszu uczestników wydarzenia z placu przed pomnikiem Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej Podokręgu „Rzeszów” przy placu im. Armii Krajowej w Rzeszowie do kościoła pw. Świętego Krzyża w Rzeszowie.
Program uroczystości:
- 16:45 wystawienie posterunku honorowego oraz warty honorowej żołnierzy 21. Brygady Strzelców Podhalańskich oraz 3. Podkarpackiej Brygady Obrony Terytorialnej przed pomnikiem Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej Podokręgu „Rzeszów” przy placu im. Armii Krajowej w Rzeszowie
- 16:50 krótkie przedstawienie przebiegu uroczystości i wprowadzenie historyczne w tematykę obchodów
- 17:00 syrena alarmowa; modlitwa w intencji poległych i pomordowanych Powstańców Warszawskich, którą poprowadzi ks. prałat Władysław Jagustyn, proboszcz parafii pw. Świętego Krzyża w Rzeszowie.
- Po zakończeniu modlitwy przewidziane są krótkie przemówienia okolicznościowe. Kolejno Apel Poległych i składanie wieńców i wiązanek kwiatów przed pomnikiem. Uroczystości rocznicowe 1 sierpnia 2021 r. zakończą się ok. godz. 17:45.
