Od wielu lat polskie społeczeństwo starzeje się. Stale rośnie grupa osób w wieku 65 lat i więcej, dlatego tak istotny staje się temat dostępu do edukacji i rozwoju dla seniorów.
Debata o starzeniu się prowadzona jest na poziomie globalnym, to także sprawa, która dotyczy Polski. Głównymi powodami tego zjawiska są: mniejsza liczba urodzeń oraz wzrost długości życia. Choć obecnie nie jesteśmy najszybciej starzejącym się społeczeństwem, w ciągu najbliższych dekad może się to zmienić.
Prawo do edukacji i rozwoju mają wszyscy obywatele. Jego realizacja, w przypadku Seniorów, nie stanie się możliwa jedynie poprzez proces zwalczania nieprawdziwych stereotypów np. przekonania, że wiek przeszkadza w opanowywaniu nowych informacji i umiejętności. Obecnie działania dotyczące edukacji osób starszych w większości skupiają się na działalności na rzecz włączenia społecznego. Dotyczą więc one bardziej praw socjalnych, aniżeli edukacji w szerszym tego słowa znaczeniu.
Zwraca na to uwagę Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich w wystąpieniu z dnia 25 lutego br. skierowanym do premiera, Mateusza Morawieckiego. Przekazuje on także Prezesowi Rady Ministrów informacje dotyczące 11. Sesji Grupy Roboczej ONZ ds. Starzenia się (OEWGA), która rozpocznie się 29 marca i potrwa do 1 kwietnia.
W Polsce nie ma ograniczeń wiekowych w zakresie możliwości edukacji. Zauważalny jest jednak brak systemowego podejścia do kształcenia osób starszych, który swoje odzwierciedlenie odnalazłby w odpowiednich regulacjach prawnych. Adam Bodnar poddał analizie dokumenty i polityki rządowe dotyczące sytuacji osób starszych. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił także uwagę na istotę tej edukacji w czasie pandemii.
Po roku funkcjonowania w nowej rzeczywistości, zauważalne są ograniczenia, z jakimi mierzą się Seniorzy. Kiedy większa część życia została przeniesiona do świata online, osoby starsze w pewien sposób zostały od niej odizolowane. Ukazało to, że istnieje potrzeba zachowania samodzielności i autonomii w życiu codziennym. Seniorzy zderzyli się przede wszystkim z wykluczeniem cyfrowym.
Potwierdza to raport Federacji Konsumentów “Wykluczenie cyfrowe podczas pandemii”. Wynika z niego, że 3,63 mln osób w wieku 55-74 lat nigdy nie korzystało z Internetu. Stanowią one 80,4 proc. wszystkich niekorzystających. W tym samym przedziale wiekowym 3,74 mln osób nigdy nie korzystało z komputera. To również około 80% wszystkich niekorzystających.
Edukacja wśród osób starszych spełnia wiele znaczących funkcji. Zwłaszcza, że proces starzenia się jest nieunikniony, a jego przebieg wskazuje duże różnice indywidualne. Proces edukacyjny przeciwdziała poczuciu osamotnienia, zapobiegając przy tym marginalizacji i wykluczeniu ze społeczeństwa/najbliższego środowiska, którym otacza się Senior. Dostęp do edukacji i rozwoju o wysokiej jakości i zaprojektowany na miarę potrzeb, możliwości i aspiracji pozwoli na zwiększenie samodzielności Seniora oraz jego lepszą kondycję umysłową.
Wdrożone już wcześniej programy edukacyjno-rozwojowe, np. Uniwersytety Trzeciego Wieku, przynoszą pozytywne skutki, chociażby podtrzymanie ogólnej sprawności organizmu. Upowszechnienie wiedzy o znaczeniu i wadze edukacji w starszym wieku oraz dostosowanie jej do odbiorców, biorąc pod uwagę demograficzne starzenie się społeczeństwa, stanowią dużą wartość. Kontynuacja lub wznawiane nauki u Seniorów będzie rosnąć również ze względu na szybko zmieniające się warunki otoczenia.
