Dziś 667. rocznica lokacji miasta Rzeszowa. Od siedmiu wieków Rzeszów – stolica podkarpacia – przeżywa okres najbardziej dynamicznego rozwoju. Wzrasta liczba mieszkańców, realizowane są nowe inwestycje. Warto stanąć, zatrzymać się i popatrzeć na historię miasta.
Mimo powszechnej opinii Rzeszów wcale nie powstał w 1354 roku. Wciąż nie ma wielu źródeł pisanych na temat osady, która była zalążkiem dzisiejszego Rzeszowa. W XIV wieku wokół osady znajdowały się starorzecza, moczary i bagna, przez co gród stanowił doskonałe miejsce obronne. Zbudowany tutaj system grobli i mostów doskonale wpisywał się w ciąg komunikacyjny, pomiędzy Krakowem, a Lwowem. Prawdopodobnie centralnym miejscem ówczesnej włości rzeszowskiej było dzisiejsze Staromieście określane jako Stary Rzeszów. Obok znaleziono jeszcze lepsze miejsce do obrony, dające nowe możliwości. Nowa osada znajdowała się na terenie dzisiejszej fary, a częściowo na pobliskim pagórku, na którym dziś znajduje się Rynek.
W 1341 roku król Kazimierz Wielki włączył te tereny do dóbr królewskich i rozpoczął akcję osiedleńczą, dzięki której powstały nowe wsie i pierwsza rzeszowska parafia. Rok 1354 nie jest datą lokacji miasta, a jedynie datą nadania, przez króla Kazimierza, włości rzeszowskiej swojemu zaufanemu dyplomacie Janowi Pakosławicowi ze Stróżysk, który dał początek linii Półkoziców Rzeszowskich. Był to ród, w którego rękach te dobra pozostawały do końca XV wieku. Pod ich rządami Rzeszów rozwijał się jako ośrodek dóbr prywatnych, a jednocześnie centrum rzemieślnicze, handlowe i komunikacyjne.
W roku 1589 miasto przejął Mikołaj Spytek Ligęza. Mimo licznych pożarów i najazdów był to czas rozwoju miasta. Powstał wtedy zamek, fortyfikacje, klasztor i kościół o.o. Bernardynów. Zaowocowało to rozkwitem handlu i szkolnictwa przykościelnego.
W połowie XVII wieku Rzeszów stał się miastem rezydencjalnym rzeszowskiej linii rodu Lubomirskich, a jego członkowie stworzyli tu liczący się w Polsce ośrodek artystyczny i kulturalny. Jerzy Sebastian założył w 1654 roku Kolegium Pijarskie, które stało się słynną w regionie szkołą dla szlachty i mieszczan. Za czasów jego synów – Herakliusza i Hieronima Augustyna – dokonano przebudowy fortyfikacji zamkowych, zaprojektowanej przez wybitnego architekta Tylmana z Gameren. Lubomirscy przyczynili się jednak to stopniowego upadku Rzeszowa. Na początku XVIII wieku prowadzili długotrwałe wojny, a Rzeszów nękały wojska szwedzkie, saskie, rosyjskie, konfederatów dzikowskich i tarnogrodzkich. W tym czasie miasto liczyło nie więcej niż 2 tysiące mieszkańców.
W 1722 roku Rzeszów, za sprawą pierwszego rozbioru Polski, znalazł się w obrębie zaboru austriackiego w Królestwie Galicji i Lodomerii. Coraz większy wpływ na życie miasta mieli przedstawiciele gminy żydowskiej, którzy od połowy XVI wieku stanowili znawczy odsetek mieszkającej tu ludności. W mieście funkcjonowały dwie synagogi, a ludność żydowska brała udział w życiu politycznym, gospodarczym i kulturalnym. Obszaru Galicji między Krakowem a Lwowem nie objęły powstania niepodległościowe w XIX wieku, jednakże znaczący był udział mieszkańców obecnego regionu w walkach z zaborcami. Szturm na Belweder w 1830 roku prowadził rzeszowianin Ludwik Nabielak.
Późniejszy rozwój miasta był związany z rozwojem sieci dróg oraz budową linii kolejowych. Rzeszów uzyskał połączenia kolejowe z Krakowem, Lwowem, Sandomierzem, Jasłem i Rozwadowem, uczyniło to z Rzeszowa lokalne centrum komunikacyjne, doprowadzając do ożywienia handlu i drobnej wytwórczości. Trwający niemal 150 lat okres zaboru austriackiego silnie wpłynął na mentalność mieszkańców regionu, ale pamiątki z tego okresu odnajdujemy dziś w miejskiej przestrzeni: jedną z cech galicyjskiej autonomii było obchodzenie patriotycznych rocznic, to w tym okresie powstały w Rzeszowie pomniki Mickiewicza (1892) i Kościuszki (1898).
Z końcem XX wieku zaczęła krystalizować się struktura pierwszej partii chłopskiej – Stronnictwa Ludowego, powołanego na zjeździe w Rzeszowie 28 lipca 1885 roku. Na początku XX wieku powstała Resovia – jeden z najstarszych w Polsce klubów sportowych. Środkowa Małopolska, w tym Rzeszów, doświadczyła wolności już w pierwszych dniach listopada 1918 roku. W II Rzeczypospolitej w wyniku reformy administracyjnej Rzeszów znalazł się w latach 1918 – 1939 na zachodnich peryferiach województwa lwowskiego. Silne oddziaływanie Lwowa i Krakowa zdegradowało Rzeszów do roli niewiele znaczącego miasta powiatowego.
W przeddzień wybuchu II Wojny Światowej miasto liczyło już 42 tys. mieszkańców, a w tym 1/3 stanowili Żydzi. W latach 1937 – 39 Rzeszów stał się ważnym ośrodkiem przemysłu maszynowego, co wiązało się z budową Centralnego Okręgu Przemysłowego. Powstały tu Polskie Zakłady Lotnicze – Wytwórnia Silników nr 2 oraz filia zakładów Hipolita Cegielskiego. W trakcie II Wojny Rzeszów stracił blisko 1/3 swoich mieszkańców (głównie pochodzenia żydowskiego). W ośrodku zagłady w Bełżcu zginęła większość Żydów w Rzeszowa. Niemcy celowo wyburzyli znaczną część miasta, zdewastowano miejsca pamięci narodowej, żydowskie cmentarze i synagogi, a także rzeszowski przemysł.
Miasto od 2 sierpnia 1944 roku wolne od okupantów niemieckich otrzymało niezwykłą szansę rozwoju. Awansowało do rangi stolicy województwa, a tym samym ziściły się plany administracyjne Polski Podziemnej. W związku z utratą przez powojenną Polskę Lwowa i ziem kresowych, Rzeszów zaczął się przeinaczać w centrum administracyjno- kulturalne południowo-wschodniej Polski. Niemały wpływ na szybkie tempo rozwoju miały centralnie położone w regionie i odległość od dużych miast: Krakowa i Lublina.
W czasach PRL-u bardzo zmieniło się centrum miasta. Został wzniesiony gmach Urzędu Wojewódzkiego i Komitetu Województwa PZPR, Siedziba Komedy Wojewódzkiej MO, Dom Kultury WSK, hala targowa, kino Zorza, Dom Handlowy ,,Delikatesy”, biurowiec Miastoprojektu, budynek Wyższej Szkoły Inżynierskiej, szpital MSW, stadion ZKS ,,Stal”, siedziba NOT, budynek Rzeszowskich Zakładów Graficznych. Największymi skupiskami stały się osiedla Baranówka i Nowe Miasto. Powstały również kolejne firmy: Zakłady Mięsne, Zakłady Przetwórstwa Owocowo- Warzywnego ,,Alima”, Zakłady Graficzne, Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne ,,Polfa”, Zakłady Automatyki Motoryzacyjnej, Zakłady Optyczne ,,Optores”, Fabryka Wyrobów ze Srebra ,,Resovia Silver”, Zakłady Przemysłu Odzieżowego ,,Conres”. Rzeszów stał się również ośrodkiem akademickim.
Przemiany w kraju po 1989 roku miały odbicie w rozwoju Rzeszowa. Dziś miasto jest prężnie rozwijającą się największą aglomeracją południowo-wschodniej Polski. Od 1999 roku jest stolicą województwa podkarpackiego. Stanowi również powiat grodzki. Przez blisko 7 wieków swojego istnienia z obronnej osady wśród rozlewisk rzek Rzeszów zmienił się w tętniące życiem miasto dla 220 tys. mieszkańców Do 2021 roku Rzeszów powiększył swoją powierzchnię do 128,5 km2. Największa dynamika przyrostu powierzchni i mieszkańców przypada na ostatnie 14 lat, gdy Rzeszów powiększył się ponad dwukrotnie sukcesywnie przyłączając nowe tereny. Stolica wojewódzka dysponuje lotniskiem odpowiadającym standardom międzynarodowych w Jasionce. Bliskość granic z Ukrainą, Słowacją, Węgrami, Rumunią oraz Białorusią, a także korzystne połączenia komunikacyjne stanowią szansę dla rozwoju miasta.
